بیوگرافی محمد دهقانی

محمد دهقانی (متولد ۲۵ آبان ۱۳۴۴ در اراک) نویسنده، مترجم، منتقد ادبی، استاد دانشگاه و روزنامه‌نگار ایرانی است. او عضو سابق هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران بود و در سال ۱۳۸۶ از این دانشگاه اخراج شد. دهقانی با پژوهش‌های عمیق در تاریخ نقد ادبی ایران، ترجمه آثار برجسته جهانی و تألیف کتاب‌هایی در حوزه ادبیات کلاسیک و معاصر، جایگاه ویژه‌ای در ادبیات و نقد ادبی ایران دارد.

 زندگی

محمد دهقانی در ۲۵ آبان ۱۳۴۴ در اراک به دنیا آمد. او تحصیلات ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان را در زادگاهش گذراند و در سال ۱۳۶۳ دیپلم اقتصاد از دبیرستان صمصامی اراک گرفت. در سال ۱۳۶۳ وارد دانشگاه شهید چمران اهواز شد و در سال ۱۳۶۷ مدرک کارشناسی زبان و ادبیات فارسی خود را دریافت کرد. در همین سال، اولین ترجمه او، سیر آفاق اثر نیکوس کازانتزاکیس، منتشر شد. پس از خدمت سربازی و ازدواج، مدتی در انستیتو پاستور ایران مشغول کار اداری شد و سپس برای تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد به مشهد رفت. او در سال ۱۳۷۳ مدرک کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی را از دانشگاه فردوسی مشهد گرفت و همان سال وارد دوره دکتری در دانشگاه تهران شد. رساله دکتری او با موضوع «تاریخ نقد ادبی در ایران» تحت راهنمایی عبدالحسین زرین‌کوب در سال ۱۳۷۷ دفاع شد.

دهقانی در سال ۱۳۷۸ به‌عنوان عضو هیئت علمی در دانشگاه سمنان مشغول تدریس شد و در زمستان ۱۳۸۰ به دانشگاه تهران دعوت شد. در سال تحصیلی ۱۳۸۴–۱۳۸۵ به‌عنوان استاد مدعو در دانشگاه پکن تدریس کرد و یادداشت‌های این سفر را بعداً با عنوان یادداشت‌های پکن منتشر نمود. او بلافاصله پس از بازگشت از چین در سال ۱۳۸۶ از دانشگاه تهران اخراج شد.

 فعالیت‌های ادبی و علمی

دهقانی از نویسندگان ثابت نشریاتی چون نگاه نو و فصلنامه نقد کتاب ادبیات است. او در حوزه نقد ادبی، تاریخ ادبیات فارسی، و ترجمه آثار جهانی فعالیت گسترده‌ای دارد. پژوهش‌های او در تاریخ نقد ادبی ایران، تحول عشق در ادبیات پارسی، و تحلیل متون کلاسیک مانند تاریخ بیهقی، از کارهای برجسته اوست. دهقانی همچنین در ترجمه آثار نیکوس کازانتزاکیس نقش پیشرو داشته و دیپلم افتخار انجمن ادبی پارناسوس یونان را برای این ترجمه‌ها دریافت کرده است.

 کتاب‌شناسی

 تألیف

- وسوسه عاشقی: بررسی تحول عشق در ادب پارسی، برنامه، ۱۳۷۷

- پیشگامان نقد ادبی در ایران، سخن، ۱۳۸۰

- از شهر خدا تا شهر انسان: در نقد و بررسی ادبیات کلاسیک و معاصر، مروارید، ۱۳۸۹

- حدیث خداوندی و بندگی: تحلیل تاریخ بیهقی از دیدگاه ادبی، اجتماعی و روان‌شناختی، نشر نی، ۱۳۹۴

- یادداشت‌های پکن، نگاره آفتاب، ۱۳۹۴

 مجموعه تاریخ و ادبیات ایران (نشر نی)

- ابن سینا، ۱۳۹۸

- ابوریحان بیرونی، ۱۳۹۷

- تاریخ بلعمی، ۱۳۹۴

- ترجمه تفسیر طبری، ۱۳۹۴

- دقیقی، ۱۳۹۴

- رودکی، پدر شعر فارسی، ۱۳۹۴

- شاهنامه ابومنصوری، ۱۳۹۴

- عنصری، ۱۴۰۰

- شاهنامه فردوسی، ۱۳۹۵

- فرخی سیستانی، ۱۳۹۶

- کسایی، نخستین شاعر نامدار شیعه، ۱۳۹۶

- منوچهری، ۱۳۹۶

- ناصرخسرو، ۱۳۹۷

- محمد بن زکریای رازی، ۱۳۹۴

 ترجمه

- روی متحد، تاریخ اجتماعی ایران در عصر آل بویه، نامک، ۱۳۹۴

- بنجامین هوف، خرد و فرزانگی: از نگاه پوه (با سید مهدی ثریا)، جوانه رشد، ۱۳۹۴

- نجیب محفوظ، گدا، نیلوفر، ۱۳۸۵

- رابرت اروین، دانش خطرناک، ماهی، ۱۳۹۶

- برنارد اسپیلکا و دیگران، روانشناسی دین: بر اساس رویکرد تجربی، رشد، ۱۳۹۰

- تامس دیکسون، علم و دین، ماهی، ۱۳۹۴

- علی قیصری، روشنفکران ایران در قرن بیستم، هرمس، ۱۳۸۳

- لارنس کوپ، اسطوره، علمی و فرهنگی، ۱۳۸۴

- جولی اسکات میثمی، تاریخ‌نگاری فارسی (سامانیان، غزنویان، سلجوقیان)، ماهی، ۱۳۹۱

- دیوید ام. وولف، روانشناسی دین: کلاسیک و معاصر، رشد، ۱۳۸۶

- کرول وید و دیگران، روانشناسی عمومی (با هامایاک آوادیس یانس و دیگران)، رشد، ۱۳۹۵

- جولیان یانگ، فردریش نیچه: زندگی‌نامه‌ای فلسفی، نشر نی، ۱۴۰۲

 آثار نیکوس کازانتزاکیس

- بودا، نگاه معاصر، ۱۳۸۸

- به سوی آزادی، جامی، ۱۳۸۴

- چین و ژاپن، نشر نی، ۱۳۹۶

- سفرها، جامی، ۱۳۸۰

- سیر آفاق، پیک فرهنگ، ۱۳۶۷

 جوایز

- دیپلم افتخار انجمن ادبی پارناسوس یونان برای ترجمه آثار نیکوس کازانتزاکیس (۲۰۰۶)

- جایزه بهترین نقد کتاب در حوزه تاریخ و جغرافیا از خانه کتاب ایران (۱۳۹۲)