محمد بقایی (ماکان)، متولد ۲۰ اسفندماه ۱۳۲۳، نویسنده، مترجم، استاد ادبیات فارسی و از برجسته‌ترین پژوهشگران در حوزه اندیشه‌های اقبال لاهوری، شاعر و فیلسوف پاکستانی است. او دانش‌آموخته زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران و دارای دیپلم عالی زبان انگلیسی از دانشگاه نوادرفلوریدا است. فعالیت‌های فرهنگی او از اواسط دهه ۱۳۴۰ با نگارش مقالات در مطبوعات تهران آغاز شد و در سال ۱۳۵۳ به عنوان نویسنده و مجری برنامه‌های فرهنگی در رادیو و تلویزیون ملی ایران ادامه یافت.

فعالیت‌های حرفه‌ای و پژوهشی

پس از انقلاب ۱۳۵۷، بقایی بیشتر به تألیف و ترجمه پرداخت. آثار او شامل بیش از ۸۱ کتاب تألیف و ترجمه است و تمرکز عمده پژوهش‌هایش بر اندیشه‌های اقبال لاهوری بوده است. او حدود ۳۵ جلد کتاب و ۱۰ هزار صفحه درباره اقبال نوشته است که باعث شد در سال ۲۰۰۵ عالی‌ترین نشان فرهنگی پاکستان را از رئیس‌جمهور وقت، پرویز مشرف، دریافت کند.

اقبال آکادمی پاکستان او را تنها دانشور ایرانی می‌داند که بیشترین تحقیقات و تألیفات را درباره اندیشه‌های اقبال انجام داده است. آثار بقایی همچنین شامل ترجمه ده رمان از هرمان هسه، نویسنده برجسته آلمانی، و مجموعه ده جلدی چهره‌های مشهور فلسفه غرب است.

آثار برجسته

تألیفات درباره اقبال لاهوری:

• بازسازی اندیشه دینی در اسلام ترجمه سخنرانی‌های اقبال

• شرح گلشن راز جدید اقبال

• خدا در تصور اقبال

• اقبال و شش فیلسوف غربی

• معنای زندگی از نگاه مولوی و اقبال

• شرار زندگی شرح مثنوی‌های اسرار خودی و رموز بی‌خودی

• میکده لاهور شرح کلیات فارسی اقبال

• اقبال و اندیشه‌های دینی غرب معاصر

ترجمه آثار هرمان هسه:

• سفر به شرق

• گرگ بیابان

• بازی مهره شیشه‌ای

• دمیان

• نارسیس و گلدموند

• سیدارتا

سایر آثار:

• چهره‌ها و ناگفته‌ها

• مولوی، نیچه و اقبال

• عرب‌زدگی، در جستجوی هویت ملی

• سیر حکمت در ایران

• فرهنگ تحلیلی مذاهب آمریکا

• خیام، چنان که هست

• سعدی، چنان که هست

دستاوردها و میراث

بقایی با تألیفات گسترده در زمینه ادبیات فارسی، اندیشه‌های فلسفی، و ترجمه‌های ادبی، نقشی کلیدی در معرفی اندیشه‌های اقبال لاهوری به جامعه ایرانی و همچنین ترویج ادبیات جهان ایفا کرده است. پژوهش‌های عمیق او درباره اقبال و ترجمه‌های دقیق از آثار هرمان هسه، او را به یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های فرهنگی ایران معاصر تبدیل کرده است.

بقایی همچنان به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین چهره‌های ادبی و فرهنگی ایران شناخته می‌شود و آثار او مرجع مهمی برای دانشجویان و پژوهشگران در زمینه‌های ادبیات و فلسفه به شمار می‌رود.