مریم فیروز یا مریم فرمان فرمانیان (۱۹۱۴، کرمانشاه، ایران – ۲۳ مارس ۲۰۰۸، تهران، ایران) سیاستمدار ایرانی بود. او دختر شاهزاده عبدالحسین میرزا فرمانفرما و بتول خانم بود. او بخش زنان حزب توده (کمونیست) ایران را تأسیس کرد.

بیوگرافی

او تحصیلات لیبرال را برای زنان ایرانی زمان خود دریافت کرد و در اواخر عمر در دوران تبعید به دانشگاه رفت. او زبان شناس بود و به زبان های کردی، فارسی، عربی، فرانسوی، روسی، آلمانی و انگلیسی مسلط بود. او که یک متفکر مستقل بود، از نظریه کمونیستی قدردانی کرد. بعدها در زندگی او گفت که دلیل انتخابش برای عضویت در حزب توده این بود که وقتی تصمیم گرفت فعالانه در جنبش حقوق زنان شرکت کند، تنها حزبی که حاضر بود او را بپذیرد و به او امتیاز بدهد. شانس انجام کاری در آن زمان حزب توده بود. مریم در مبارزات سیاسی خود از نام خانوادگی فیروز استفاده کرد. نام پدربزرگش او در عرصه سیاسی به مریم فیروز معروف شد. نام قانونی خود را مریم فرمان فرمانیان با افتخار حفظ کرد.

او ابتدا با سپهبد عباسقلی اسفندیاری [پسر محتشم سلطانه] در ازدواجی که پدرش ترتیب داده بود، ازدواج کرد. آنها دو دختر به نام های افسانه و افسر داشتند. با مرگ پدرش طلاق گرفتند. مریم در سال 1949 با نورالدین کیانوری، عضو و سپس دبیر کل حزب توده ایران ازدواج کرد.

فرمان فرمانیان با همکاری نورالدین کیانوری، بخش زنان حزب توده را تأسیس کرد. پس از سوء قصد به ترور محمدرضا شاه در 14 بهمن 1328، حزب توده مقصر شناخته شد و همسرش را یکی از طراحان این عملیات معرفی کردند. او و همسرش در سال 1956 مجبور به تبعید شدند. او زندگی خود را در تبعید در اتحاد جماهیر شوروی آغاز کرد و سپس در برلین شرقی، در جمهوری دموکراتیک آلمان سابق زندگی کرد. در سالهای تبعید تحصیلات دانشگاهی خود را به پایان رساند و بعداً در دانشگاه های لایپزیگ و برلین به تدریس زبان فرانسه پرداخت.

این زوج پس از انقلاب اسلامی 1979 و سرنگونی شاه به ایران بازگشتند. حزب توده با دبیرکلی نورالدین کیانوری مجدداً تأسیس شد. در سال 1983، حزب توده مجدداً در پی اتهام جاسوسی برای اتحاد جماهیر شوروی ممنوع شد. نورالدین کیانوری و فرمان فرمانیان به زندان افتادند. مریم فیروز تمام دوران حبس خود را در سلول انفرادی گذراند. او تنها عضو رهبری زندانی حزب توده بود که در آن زمان در تلویزیون اعتراف اجباری نکرد. او در سال 1373 از زندان آزاد شد و چند سال دیگر در حصر خانگی قرار گرفت و سپس به سرپرستی دختر بزرگش در تهران آزاد شد.

کیانوری پس از آزادی در اواسط دهه 1990، نامه ای سرگشاده نوشت که در آن جزئیات شکنجه خود و همسرش در زندان را شرح داد. دکتر نورالدین کیانوری در 5 نوامبر 1999 درگذشت.

مریم فرمان فرمانیان با نام مستعار مریم فیروز در ۲ اسفند ۱۳۸۷ در تهران درگذشت و در بهشت زهرا به خاک سپرده شد. از وی نوه های بیولوژیک (افسر) فرانک و روشنک فاطمی و (افسانه) علی، نیلو و فیروز گایدفر و همچنین پارسا سهیل، بهروز میلانی و بنفشه وزیری به یادگار مانده است.

مطالعه بیشتر درباره مریم فیروز:

خون و نفت: خاطرات یک شاهزاده ایرانی، منوچر میرزا فرمان فرمانیان. رندوم هاوس، نیویورک، 1997.

منابع[ویرایش]

↑ کامرون هیوم، سازمان ملل متحد، ایران و عراق: چگونه صلح‌سازی تغییر کرد، انتشارات دانشگاه ایندیانا (1 مه 1994)، صفحه. 62

↑ علی قیصری، سید ولی رضا نصر، دموکراسی در ایران: تاریخ و جستجوی آزادی، انتشارات دانشگاه آکسفورد، (1385)، ص. 96

↑ هاله افشار، مریم فیروز، درگذشت، گاردین، 31 مارس 2008

↑ مازیار بهروز، شورشیان با علت، (۱۳۷۹)، ص۱۲۹.

↑ «مرگ نورالدین کیانوری» بایگانی شده 25/07/2011 در Wayback Machine، The Guardian (حزب کمونیست استرالیا)، شماره: 980، 17 نوامبر 1999