دوامی

دوامی، عبدالله (زاده تفرش 1270/1891 درگذشته 20 دی 1359/10 ژانویه 1981)، استاد کلاسیک موسیقی آوازی ایرانی با تسلطی ستودنی در ردیف‌ها و نیز نوازندة با نبوغ تنبک و استاد گوشه‌های ضربی و تصنیف‌ها

پدرش، ابوالقاسم از تعزیه‌گردان‌ها و آوازخوان بود. عبدالله آموزش‌های اولیه آوازخوانی را از ملای روستای خود آموخت. در 9 سالگی به تهران رفت و در مدرسه تربیت به تحصیل پرداخت. پس از فارغ‌التحصیلی در سال 1286به استخدام وزارت پست و تلگراف درآمد اما هفت سال بعد در سال 1293/1914 اخراج گردید به جهت آن‌که بدون مرخصی به همراه درویش خان به اروپا رفت تا صفحه موسیقی ضبط کند. بعد از بازگشت به ایران، تا بازنشستگی در سال 1323 در وزارت دارایی مشغول به کار شد. 

دوامی آموزش نظام‌مند و سیستماتیک موسیقی دریافت نکرد بلکه ابتدا از طریق گوش، ملودی‌ها را فراگرفت و به تمرینات خود ادامه داد تا  توانست ملودی‌ها را بی‌نقص و به طور کامل بخواند.

از طریق رکن‌الدین مختار، یکی از همکلاسی‌هایش در مدرسه تربیت و یکی از موسیقیدانان باتجربه که صدای عبدالله را می‌ستود، به محافل اجتماعی تهران راه یافت. هم‌چنین از طریق ارتباط با مختار بود که با موسیقیدانان و نوازندگان بزرگ زمانه خویش از جمله درویش خان در ارتباط قرار گرفت و به ارکستر درویش خان جهت نواختن ضرب و آوازخوانی دعوت شد که در آن ارکستر خوانندگانی چون سیدحسین طاهرزاده و نیز مشیرهمایون و حبیب‌الله شهردار حضور داشتند. در سال 1293 در پاسخ به پیشنهاد شرکت آلمانی بیدافون (Baidaphon) درویش خان، دوامی و چند تن دیگر از نوازندگان، ایران را به مقصد برلن ترک گفتند و از طریق روسیه راهی آلمان شدند. لکن به جهت شعله‌ور شدن جنگ جهانی اول، آنان مجبور شدند در تفلیس بمانند و در همان تفلیس به ضبط تعدادی از آهنگ‌های خود پرداختند و سپس  آن‌ها را به برلن فرستادند. یکی از این صفحات که نسخه‌ای از آن در آرشیو رادیو نگهداری می‌شود، ترانه‌ای است که توسط عارف قزوینی خوانده شده است. 

دوامی در قلمرو موسیقی ایران، فعال و پرتوان باقی ماند؛ با درویش خان و طاهرزاده تا زمان کودتای 1299/1921 همکاری داشت و در این سال بود که تصمیم گرفت از صحنه موسیقی خارج شود. دلیل کناره‌گیری زودهنگام او بیم از آن بود که چون نوازندگان مانند دیگر هنرمندان در ایران مورد ستایش و تایید قرار نمی‌گرفتند، حضورش در قلمرو موسیقی می‌توانست موقعیت شغلی‌اش را در وزارتخانه به خطر بیندازد. او بعدها دعوت رادیو تهران به همکاری را رد کرد و به نظر می‌رسد دلیل واقعی امتناع او از پیوستن به رادیو آن بود که صدایش چندان در جامعه ستوده نمی‌شد تا آن‌جا که لقب عبدالله دو دانگ (صدا) را به او داده بودند زیرا دامنة صدایش محدود بود. 

در دهه 1330 شمسی دوامی یک بار دیگر به جریان اصلی موسیقی ایران بازگشت و نقش مهمی را در تربیت و پرورش هنرآموزان برجسته و ضبط ردیف‌ها و گوشه‌های سنتی موسیقی ایرانی به عهده گرفت. در سال 1330 اداره کل هنرهای زیبا، کلاس‌های موسیقی شبانه‌ای را تحت مدیریت مختار بنیاد گذاشت که دوامی برای آموزش آوازخوانی به این کلاس‌ها دعوت شد. در سال 1350/1971 دوامی کلیه ردیف‌ها را در شش نوار در سه ساعت برای وزارت فرهنگ و هنر ضبط کرد . در سال 1354/1975 از مرکز حفظ و اشاعه موسیقی ایران پیشنهادی را دایر بر آموزش آوازخوانی پذیرفت که این همکاری تا زمان مرگش ادامه یافت.

بنا بر درخواست این مرکز، قرار شد دوامی هر تصنیف قدیمی‌ای را که به خاطر دارد، ضبط کند. از محمدرضا شجریان، هنرآموز سابق او که بعدها بسیار پرآوازه گردید، دعوت شد تا بر جلسات ضبط نظارت داشته باشد و این ضبط‌ها در فاصله 1356 تا 1357 صورت پذیرفت. اما آن‌ نوارها هرگز به مرکز ارسال نگردید. به علاوه شجریان نزدیک به 140 تصنیف خوانده شده توسط دوامی را در اختیار گرفت و اکنون نیز در اختیار آن استاد است. 

از میان دیگر دانشجویان شاخص تربیت شده تحت توجهات دوامی، می‌توان از محمود کریمی، مرضیه، خاطره، پروانه، پریسا، حسین علیزاده، پرویز مشکاتیان و نورالدین رضوی سروستانی نام برد.

برگرفته از ایرانیکا

ترجمه مهدی افشار