پرویز پیران

جامعه‌شناس، نظریه‌پرداز توسعه اجتماعی و استاد دانشگاه

زادهٔ ۱۰ شهریور ۱۳۲۹ – همدان، ایران

پرویز پیران از چهره‌های برجسته جامعه‌شناسی ایران است که آثار و فعالیت‌هایش در حوزه‌هایی همچون توسعه اجتماعی، عدالت فضایی، مشارکت مدنی، نابرابری، سکونت‌گاه‌های غیررسمی، فقر شهری، برنامه‌ریزی شهری و آموزش شهروندی، نقش مهمی در شکل‌گیری گفتمان‌های نوین اجتماعی در ایران ایفا کرده است.

تحصیلات و فعالیت‌های دانشگاهی

پرویز پیران تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در همدان، صحنه و کرمانشاه گذراند و در سال ۱۳۴۹ دیپلم ریاضی دریافت کرد. همان سال وارد رشته جامعه‌شناسی در دانشگاه ملی ایران (شهید بهشتی کنونی) شد و در سال ۱۳۵۳ فارغ‌التحصیل گردید.

او سپس برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت. نخست در دانشگاه ایالتی مورهد، با همکاری پروفسور پلی فورپ، استاد برجسته جرم‌شناسی، پایان‌نامه‌ای با موضوع «تحلیل روان‌شناسی اجتماعی اشعار سفیدپوستان درباره سیاه‌پوستان» نگاشت. در ادامه، تحصیلات دکتری را در دانشگاه کانزاس پی گرفت و پس از اخذ درجه دکترا، چهار سال به تدریس در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری در همان دانشگاه پرداخت.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به ایران بازگشت و به تدریس در دانشگاه‌هایی چون علامه طباطبایی، دانشگاه تهران (دانشکده هنرهای زیبا و علوم زمین) و شهید بهشتی (معماری و شهرسازی) مشغول شد.

مسئولیت‌های بین‌المللی و علمی

• مشاور ارشد سازمان ملل متحد (از ۱۹۹۹ تاکنون)

• عضو رسمی هیئت علمی آکادمی سوئیس برای توسعه (از ۲۰۰۳ تاکنون)

• عضو هیئت مشاوران علمی فصلنامه «کودکان، جوانان و محیط زیست» (دانشگاه کلرادو، آمریکا)

• عضو هیئت تحریریه مجلات علمی معتبر داخلی مانند «رفاه اجتماعی» و «معماری و فرهنگ»

پژوهش‌ها، طرح‌ها و دستاوردهای برجسته

دکتر پیران همواره با تأکید بر جامعه‌شناسی کاربردی و توسعه بومی، طرح‌ها و ایده‌های نوآورانه‌ای ارائه داده است، از جمله:

• طرح «شهردار مدرسه» که در کنگره جهانی شهرهای آموزش‌دهنده (شیکاگو، ۱۹۹۷) جزو ۱۷ طرح برتر از میان ۵۶۰ اثر شناخته شد و در گزارش یونسکو به‌عنوان تجربه موفق آموزش شهروندی معرفی گردید.

• طرح کاهش فقر در منطقه شیرآباد زاهدان که مورد تقدیر سازمان ملل و یونسکو قرار گرفت.

• مقاله «مقیاس شهری و مقیاس ابنیه منفرد» که به تحلیل فقدان مفهوم شهروندی در معماری و شهرسازی معاصر ایران می‌پردازد (ارائه‌شده در دانشگاه فلورانس، ایتالیا و منتشرشده در مجله بین‌المللی Urban Morphology).

وی همچنین با تحلیل انتقادی نظریه‌های شرق‌شناسانه نظیر "شیوه تولید آسیایی"، "سلطانیسم" و "استبداد شرقی"، و مقایسه آن‌ها با داده‌های تاریخی ایران، نظریه‌ای با عنوان «راهبرد و سیاست سرزمینی جامعه ایران» را ارائه کرده است.

آثار و نوشته‌ها

• تألیف و همکاری در ۷ کتاب به زبان انگلیسی (چاپ‌شده توسط سازمان ملل) از جمله:

o Poverty Alleviation in Sistan and Baluchestan: The Case of Shirabad (UNDP, 2002)

o Socio-Cultural Factors and Reproductive Health in Rural Iran (UNFPA & CWP, 2005)

o Vulnerable Children in Tehran: Status, Problems, Needs and Services Offered (CPI, 2007)

• بیش از ۵۰ مقاله به زبان فارسی و ۱۰ مقاله به زبان انگلیسی

• نگارش مقدمه‌ای علمی و تحلیلی بر ترجمه فارسی کتاب سرمایه‌داری و حیات مادی اثر فرنان برودل (نشر نی، ۱۳۷۲)

دغدغه‌ها و مسائل

پرویز پیران در کنار فعالیت‌های علمی، با چالش‌های متعددی نیز روبه‌رو بوده است. در دوران دانشجویی در آمریکا، برای تأمین هزینه تحصیل مدتی در کارواش کار کرده است. همچنین در سال ۱۳۹۲، با وجود عضویت رسمی در هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، وسایل و اسناد او از اتاق کارش بدون اطلاع به آبدارخانه منتقل شد که واکنش‌های منفی در فضای دانشگاهی به دنبال داشت.